ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ- ਚਾਹੇ ਉਹ 'ਹੈ ਅਪਨਾ ਦਿਲ ਆਵਾਰਾ' ਹੋਵੇ ਜਾਂ 'ਯੇ ਰਾਤ ਯੇ ਚਾਂਦਨੀ ਫਿਰ ਕਹਾਂ', 'ਨਾ ਤੁਮ ਹਮੇਂ ਜਾਨੋ' ਜਾਂ 'ਯਾਦ ਕਿਆ ਯੇ ਦਿਲ', ਇਹ ਉਹ ਗੀਤ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੇਵ ਆਨੰਦ ਨੂੰ 'ਰੋਮਾਂਸ ਦਾ ਰਾਜਾ' ਦਾ ਖਿਤਾਬ ਦਿਵਾਇਆ। ਦੇਵ ਆਨੰਦ ਦਾ ਜਾਦੂ ਪਰਦੇ 'ਤੇ ਚੱਲਿਆ, ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੀਤਾਂ ਨੂੰ ਅਮਰ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਹੇਮੰਤ ਕੁਮਾਰ ਦੀ ਸੀ, ਜਿਸਦੀ ਗਾਇਕੀ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾ ਹਰ ਦਿਲ ਨੂੰ ਛੂਹ ਲੈਂਦੀ ਸੀ। ਭਾਰਤ ਰਤਨ ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਕ ਸੀ।
ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਨੇ ਇੱਕ ਇੰਟਰਵਿਊ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ, "ਹੇਮੰਤ ਦਾ ਸਾਦੀ ਧੁਨਾਂ ਅਤੇ ਚੰਗੇ ਬੋਲਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਦਾ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਗੀਤ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਤਾਂ ਸਭ ਕੁਝ ਸਾਦਾ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਵੱਡੇ ਆਰਕੈਸਟਰਾ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦੇ ਸਨ। ਉਹ ਖੁਦ ਵਧੀਆ ਗਾਉਂਦੇ ਸਨ, ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਚੰਗਾ ਗਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਰਚਨਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਰੰਗ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ।"
ਹੇਮੰਤ ਕੁਮਾਰ, ਜਿਸਨੂੰ 'ਹੇਮੰਤ ਦਾ' ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਸਦਾ ਅਸਲੀ ਨਾਮ ਹੇਮੰਤ ਮੁਖੋਪਾਧਿਆਏ ਸੀ। ਉਹ ਭਾਰਤੀ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਇੱਕ ਥੰਮ੍ਹ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ ਆਪਣੀ ਸੁਰੀਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਅਤੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਨਾਲ ਹਿੰਦੀ ਸਿਨੇਮਾ ਨੂੰ ਅਮਰ ਸੁਰ ਦਿੱਤੇ। 16 ਜੂਨ, 1920 ਨੂੰ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਵਾਰਾਣਸੀ ਵਿੱਚ ਜਨਮੇ, ਇਸ ਬਹੁਪੱਖੀ ਕਲਾਕਾਰ ਨੇ ਰਬਿੰਦਰ ਸੰਗੀਤ ਤੋਂ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਦੇ ਸਦਾਬਹਾਰ ਗੀਤਾਂ ਤੱਕ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਤੈਅ ਕੀਤਾ।
ਹੇਮੰਤ ਦਾ, ਜੋ ਵਾਰਾਣਸੀ ਦੇ ਇੱਕ ਬੰਗਾਲੀ ਪਰਿਵਾਰ ਤੋਂ ਸੀ, ਨੇ ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਜਾਧਵਪੁਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਸੰਗੀਤ ਪ੍ਰਤੀ ਉਸਦੇ ਜਨੂੰਨ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਇਸਨੂੰ ਛੱਡਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। 1933 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਰੇਡੀਓ ਲਈ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਗੀਤ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤਾ। 1937 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਕੋਲੰਬੀਆ ਲੇਬਲ ਲਈ ਗੈਰ-ਫਿਲਮ ਸੰਗੀਤ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ, ਜਿਸਨੂੰ ਸ਼ੈਲੇਸ਼ ਦਾਸਗੁਪਤਾ ਦੁਆਰਾ ਰਚਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।
ਗ੍ਰਾਮੋਫੋਨ ਕੰਪਨੀ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ ਲਈ ਉਸਦੀ ਪਹਿਲੀ ਹਿੰਦੀ ਡਿਸਕ ਵਿੱਚ 'ਕਿਤਨਾ ਦੁਖ ਭੁਲਾਇਆ ਤੁਮਨੇ' ਅਤੇ 'ਓ ਪ੍ਰੀਤ ਨਿਭਾਨਵਾਲੀ' ਵਰਗੇ ਗੀਤ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਫਿਲਮੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਏ, ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਗੀਤ ਪੰਡਿਤ ਅਮਰਨਾਥ ਦੁਆਰਾ ਰਚਿਤ ਫਿਲਮ "ਇਰਾਦਾ" (1944) ਲਈ ਸੀ। ਉਹ ਰਬਿੰਦਰ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਗਾਇਕ ਸਨ ਅਤੇ 1944 ਵਿੱਚ ਬੰਗਾਲੀ ਫਿਲਮ "ਪ੍ਰਿਆ ਬੰਗਧਾਬੀ" ਲਈ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਰਬਿੰਦਰ ਸੰਗੀਤ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤਾ। 1947 ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬੰਗਾਲੀ ਫਿਲਮ "ਅਭਿਆਤਰੀ" ਲਈ ਸੰਗੀਤ ਤਿਆਰ ਕਰਨਾ ਵੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ।
ਹੇਮੰਤ ਦਾ ਨੇ ਸੱਚਮੁੱਚ ਦੇਵ ਆਨੰਦ ਦੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਰਾਹੀਂ ਪਛਾਣ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਹੇਮੰਤ ਦੀ ਰੂਹਾਨੀ ਆਵਾਜ਼ ਨੇ ਦੇਵ ਆਨੰਦ ਦੀ ਰੋਮਾਂਟਿਕ ਅਤੇ ਸਟਾਈਲਿਸ਼ ਔਨ-ਸਕ੍ਰੀਨ ਤਸਵੀਰ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੂਰਕ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਾਇਕੀ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘਾਈ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾਤਮਕਤਾ ਨੇ ਦੇਵ ਆਨੰਦ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਬਣਾਇਆ।
ਹੇਮੰਤ ਅਤੇ ਦੇਵ ਆਨੰਦ ਦੀ ਜੋੜੀ ਨੇ 1950 ਅਤੇ 1960 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੀ ਸਿਨੇਮਾ ਦੇ ਸੰਗੀਤਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਨੂੰ ਅਮੀਰ ਬਣਾਇਆ। ਹੇਮੰਤ ਦਾ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਦਾ 1952 ਦੀ ਫਿਲਮ "ਜਾਲ" ਦੇ ਗੀਤ "ਯੇ ਰਾਤ ਯੇ ਚਾਂਦਨੀ ਫਿਰ ਕਹਾਂ" 'ਤੇ ਇੱਕ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸੀ। ਉਸਨੇ "ਹਾਊਸ ਨੰਬਰ 44" (1955) ਤੋਂ "ਤੇਰੇ ਦੁਨੀਆ ਮੈਂ ਜੀਨੇ ਸੇ" ਅਤੇ "ਸੋਲਾਹਵਾਂ ਸਾਲ" (1958) ਤੋਂ "ਹੈ ਅਪਨਾ ਦਿਲ ਤੋ ਆਵਾਰਾ" ਵੀ ਗਾਇਆ, ਜੋ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸੁਪਰਹਿੱਟ ਗੀਤ ਬਣ ਗਏ।
ਉਸਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਇਸਦੀ ਕੋਮਲਤਾ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾਤਮਕਤਾ ਦੁਆਰਾ ਦਰਸਾਈ ਗਈ ਸੀ, ਜੋ ਸ਼ਰਧਾ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਦੇ ਗੀਤਾਂ ਵਿੱਚ ਚਮਕਦੀ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਪੂਰੇ ਕਰੀਅਰ ਦੌਰਾਨ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਗੀਤ ਗਾਏ। ਉਸਨੇ "ਨਾਗਿਨ" (1954), "ਅਨਪੜ" (1962), ਅਤੇ "ਬੇਬਕ" (1951) ਵਿੱਚ ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਅਤੇ ਆਸ਼ਾ ਭੋਂਸਲੇ ਵਰਗੇ ਗਾਇਕਾਂ ਨਾਲ ਦੋਗਾਣੇ ਵੀ ਗਾਏ। ਉਸਦੇ ਇਕੱਲੇ ਗੀਤਾਂ ਨੇ ਹਿੰਦੀ ਸਿਨੇਮਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਆਯਾਮ ਦਿੱਤਾ। ਉਸਨੇ "ਬੀਸ ਸਾਲ ਬਾਅਦ" (1962) ਅਤੇ "ਜਾਹਨਵੀ" (1965) ਵਰਗੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਲਈ ਸੰਗੀਤ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਕਿ ਕਲਾਸੀਕਲ ਅਤੇ ਲੋਕ ਧੁਨਾਂ ਦਾ ਮਿਸ਼ਰਣ ਸਨ।
ਹੇਮੰਤ ਕੁਮਾਰ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ਕਈ ਸਨਮਾਨ ਮਿਲੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ (1986) ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਦੇਹਾਂਤ 26 ਸਤੰਬਰ, 1989 ਨੂੰ ਹੋਇਆ।